Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Terugblik
We starten in deze paragraaf in het jaarverslag met een terugblik op de risico's 2021.
Van de risico's uit de paragraaf Weerstandsvermogen van de begroting 2021 deden de volgende risico's zich daadwerkelijk voor:

• vervanging bomen: de in het groenbeheerplan beoogde besparing werd niet gerealiseerd doordat we later met de omvorming van het groen en bomenbestand startten;
• sanering golfbaan Spijk: we stelden de weging van het risico van de handhavingskosten bij waardoor het risico met 50.000 toenam;
• herverdeling kosten Werkzaak: het nadelige effect wordt vooral zichtbaar vanaf 2024
• hogere kosten Jeugdzorg: in de eerste bestuursrapportage 1.200.000 euro incidenteel gemeld voor 2021, bij de tweede bestuursrapportage is dit bedrag incidenteel verhoogd met 2.600.000 en structureel gemaakt voor 3.500.000. In de jaarrekening bleken de uitgaven voor 2021 minder hoog dan verwacht;
• verbonden partijen, bij de begroting als PM gemeld, in de eerste bestuursrapportage werd een nadeel van per saldo 370.000 euro vanaf 2022 (exclusief Werkzaak) gemeld. En we hoogden het risicobedrag op. Bij het opstellen van de tweede bestuursrapportage constateerden we wederom een kostenstijging en melden we een nadeel van 2.600.000 met de verwachting dat de kosten structureel verder zouden toenemen. Hierin namen we voor 2021 en 2022 de effecten van Covid op.

We meldden nieuwe risico's voor:
- bedrijfstelefonie
- verbonden partijen
- niet realiseren taakstellende besparing uit het beleidsplan Bouwen aan sociale kracht en onvoldoende afvlakken autonome groei Jeugdzorg
- de milieusanering in Spijk.

Vooruitblik
De vooruitblik gaat uit van de actualisatieslag die we deden op de risico's van de begroting 2022. De kwantificering van deze risico's deden we op basis van het nieuwe format

Vanaf de begroting 2022 hanteren we een andere werkwijze voor het kwantificeren van de risico 's. We maken daarbij gebruik van bandbreedtes zodat het gebruik van PM wordt voorkomen. In totaal identificeerden we 35 risico's. Voor de leesbaarheid van deze paragraaf beschrijven we in het risicoprofiel alleen de risico's waarvan het financiële effect groot en de kans dat het risico zich voordoet ook groot of zeer groot is. Voor de bepaling van het weerstandsvermogen rekenen we wel alle risico's door.  Dit doen we met behulp van een Monte Carlo simulatie, die we ook gebruiken voor het bepalen van de benodigde risicoreserve voor de grondexploitatie. De uitkomst van de Monte Carlo simulatie voor de risico's, exclusief grondexploitatie, is 18.058.000 euro. Het risicoprofiel van de grondexploitatie is 11.436.000 euro, waardoor het totale risicoprofiel van de gemeente 29.494.000 bedraagt.

Geïdentificeerde grote risico's:

Toelichting risico's
Niet kunnen invullen openstaande vacatures noch kunnen inhuren: Door de krapte op de arbeidsmarkt voor werkgevers blijven vacatures (langdurig) openstaan. Dit veroorzaakt regelmatig de nodige inzet van inhuurpersoneel. Daar waar ook inhuur niet beschikbaar is leidt dit tot een hogere belasting van collega’s met als gevolg een risico op verzuim en niet uitgevoerde werkzaamheden. Ofwel tot hogere kosten van inhuur. De kans is zeer groot dat dit risico zich voordoet. Momenteel en de komende jaren blijft de arbeidsmarkt voor werkgevers erg moeilijk. Indien er gemiddeld 4 vacatures niet of langdurig niet ingevuld kunnen worden dient rekening te worden gehouden met dubbele loonkosten (het beschikbare vacaturegeld is reeds begroot). Mocht als gevolg van de niet ingevulde vacatures verzuim bij eigen personeel ontstaan door verhoogde werkdruk zal het verzuimpercentage stijgen. Het totale risico loopt op tot 500.000 euro.

Sanering komt voor rekening van gemeente
Bij de milieusanering in Spijk is er een risico dat de gemeente probleemeigenaar wordt. De kosten voor het uitvoeren van de sanering kunnen hoog zijn. Dat heeft impact op het weerstandsvermogen van de gemeente.

Niet volledig of vertraagd realiseren taakstelling sociaal domein
In het programma Sociaal Domein en Volksgezondheid hebben we te maken met een taakstelling. We zetten maatregelen in om meer grip op de uitgaven in het sociaal domein te creëren. Deze maatregelen zijn verwerkt in fase 1 van de uitvoeringsagenda Bouwen aan Sociale Kracht die inmiddels is gestart. In mei heeft de raad hierover een informatienota ontvangen. Ze moeten leiden tot een structurele bezuiniging van 3,5 miljoen eind 2024. Tegelijkertijd hebben we te maken met een stijging van de zorgkosten.
Het is een risico dat de taakstelling niet geheel gerealiseerd wordt. De MKBA analyse, laat zien dat op termijn, binnen 2 tot 4 jaar,  een potentiële besparing van 1.500.000 euro haalbaar is. Daarbij is de nieuwe regionale inkoop van zorg met meer aansluiting op de lokale doelen en gericht op een financieel houdbare uitvoering van het sociaal domein, waarmee we naar verwachting 1.000.000 euro zouden besparen uitgesteld tot 1 januari 2023. Hierdoor is de kans zeer groot dat de taakstelling niet in zijn geheel gerealiseerd wordt. We achten de kans groot dat de structurele bezuiniging van 3,5 miljoen eind 2024 niet geheel of vertraagd gerealiseerd wordt. Dit betekent een risico van 1.000.000 euro vanaf 2023.

Algemeen risico van prijsstijgingen
Door de marktwerking in de bouwsector en de GWW-sector zagen we al een ontwikkeling van stijgende prijzen in combinatie met langere levertijden. Door de Oekraïneoorlog is deze ontwikkeling enorm versterkt als gevolg van toegenomen grondstofprijzen en schaarste. De prijsstijgingen doen zich op allerlei fronten voor, maar zijn het sterkst waarneembaar in de bouwsector en de GWW-sector. Onzekerheid over het verloop van de Oekraïne-oorlog en de duur van de frictie in de bouw leiden tot een geschat risico-effect van 600.000 tot 1.250.000.

Niet afgedekte risico's gemeenschappelijke regelingen (GR-en)
De gemeenschappelijke regelingen brengen in de paragraaf Weerstandsvermogen van hun P&C documenten de risico's in beeld, wegen deze en geven aan in welke mate zij die met eigen weerstandscapaciteit kunnen afdekken. Het restrisicobedrag komt voor rekening van de deelnemende gemeenten, wanneer dit risico zich voordoet. Daarom nemen we als gemeente het aandeel van West Betuwe in de restrisico's van de gezamenlijke GR-en als risico op. We wegen de kans op dit risico op 50% omdat we enerzijds niet verwachten dat alle risico's zich bij alle GR-en gelijktijdig voordoen. Anderzijds hebben niet alle GR-en de risico's goed gekwantificeerd. Dit risico betreft een optelsom van de restrisico's van AVRI, BWB, GGD en VRGZ.

Derving legesinkomsten door invoering Wet kwaliteitsborging bouw
Op 1 januari 2023 treedt (gekoppeld aan de Omgevingswet) de Wet kwaliteitsborging bouw (Wkb) in werking. Deze Wkb heeft tot gevolg dat gemeenten (of uitvoeringsdiensten) voor omgevingsvergunningsaanvragen in gevolgklasse 1 de bouwtechnische toets niet meer uitvoeren, wat leidt tot minder verhaalbare legeskosten. Uit berekeningen (op basis van huidige hoeveelheid aanvragen) blijkt dat dit leidt tot een structurele derving van 450.000 euro per jaar. Omdat de wet op 1 juli 2022 in werking treedt, wordt voor het jaar 2022 een bedrag van  225.000 euro ingeschat. Mogelijk wordt (een deel van) de derving van de leges door de Wkb door het Rijk gecompenseerd. Dat wordt een half jaar voor inwerkingtreding van de wet bekendgemaakt.

Totaal van de overige risico's
Er zijn nog 27 andere risico's geïdentificeerd, waarvan de kans van optreden als klein of zeer klein is ingeschat of het bedrag klein is. Het totaalbedrag van deze risico's bedraagt 4.950.000 euro. In de berekening van het gewogen risicobedrag is het aandeel van deze risico's 1.334.000 euro.

Risico' s  grondexploitatie
Naast de risico’s in de tabel is voor de grondexploitatie berekend welke risicoreserve nodig is. Deze berekening is gemaakt op basis van een zogenoemde Monte Carlo simulatie, waarbij de risico's veelvuldig worden doorgerekend. Op de uitkomst van die berekening passen we geen weging meer toe.  In het meerjarenprogramma grondexploitatie (MPG) is hiervoor een bedrag berekend van in totaal 11.436.000 euro. Hiervan is een bedrag van 2.973.000 berekend voor de risico's van bedrijventerreinen, voornamelijk Hondsgemet noord. Voor 8.463.000 zijn er risico's bij de woningbouwprojecten. Dit risicobedrag betreft voornamelijk De Plantage. Ook hier zien we een forsere toename in bepaalde risico’s, zoals enorme kostenstijgingen mede veroorzaakt door de oorlog in Oekraine, rentestijgingen door de Europese Centrale Bank en risico’s met betrekking tot de verkeerssituatie rondom de provinciale weg, met alle mogelijke vertragingen als gevolg. Er is een algemene reserve grondexploitatie, die groot genoeg is om de risico’s in de grondexploitatie te kunnen opvangen.